มาแนะนำหนังสือน่าอ่านอีกเล่ม ชื่อหนังสือ​คือ "นักโทษประหาร" ฟังแล้ว​ค่อนข้างหวาดเสียว ​แม้ปัจจุบันโทษประหารชีวิตของนักโทษ​จะทำด้วยการฉีดยาเข้าเส้นก็ตาม ​แต่กระนั้น​เรือนจำก็ยัง​เป็นสถาน​ที่มีคนมากมาย​​ต้องโทษอยู่​ทุก​เมื่อเชื่อวัน

"นักโทษประหาร" เขียน​โดย ศ.(เกียรติคุณ)แสง จันทร์งาม เจ้าของนามปากกา "ธรรมโฆษ" ผู้เขียนนิยายรักอิงธรรมะเรื่อง​ลีลาวดี​ที่โด่งดังมาก ข้าพเจ้ามีโอกาส​ได้​เป็นลูกศิษย์ของอาจารย์ ขณะ​ที่ท่านมีอายุร่วม 80 ปี ปัจจุบันท่านยัง​เป็นอาจารย์พิเศษให้​กับหลายๆ​มหาวิทยาลัยในจ.เชียงใหม่ ​แม้สังขาร​จะร่วงโรย​แต่อัจฉริยะภาพทางสมองของท่านยังคงถ่ายทอดเรื่อง​ราวดีๆ​ให้ลูกศิษย์ลูกหาอยู่​ในทุกๆ​วัน

ข้าพเจ้าไม่เคยอ่านหนังสือนิยายมาก่อน ​แต่​ได้มาอ่านเรื่อง​ลีลาวดี​ที่ท่านเขียน​โดยไม่ทราบว่า เจ้าของนามปากกา "ธรรมโฆษ" ​คืออาจารย์​ที่สอนเราในวันนั้น​ ​และท่านยังให้​ความกรุณารับ​เป็นอาจารย์​ที่ปรึกษางานวิจัย​ที่ข้าพเจ้า​กำลังศึกษาขณะนั้น​อีกด้วย

วันหนึ่ง​​ได้​ไปลาท่าน​เมื่อจบการศึกษาแล้ว​ ท่านถามว่า...​เคยอ่านนักโทษประหารหรือยัง ข้าพเจ้าใกล้เกลือกินด่างจริงๆ​ ตอบว่า..ไม่เคยเลย​ ท่านส่งหนังสือเล่มบางๆ​ เล่มนี้ให้แล้ว​บอกว่าลองอ่านดู ข้าพเจ้าอ่านหลายครั้งหลายครา วันนี้​ได้อ่านอีกครั้ง เลย​อยากส่ง​ต่อมาให้ท่าน​ที่ไม่เคยอ่านมาลองอ่านดู...​."นักโทษประหาร"


​เมื่อวันอาทิตย์​ที่ 15 สิงหาคม 2508 เรา 3 คน ​คืออ. บุพพัณห์ นิมมานเหมินท์ นายกยุวพุทธิกสมาคมเชียงใหม่ ร.อ.เสาร์ สุวิทยาลังการ อนุศาสนาจารญ์ประจำค่ายกาวิละ​และกรรมการยุวพุทธิกสมาคม ​และข้าพเจ้า ​ได้รับเชิญจากคุณเชาวน์ เจริญพงษ์ ผู้บัญชาการเรือนจำกลางจังหวัดเชียงใหม่ ให้​ไปทำการอภิปรายปัญหาไขข้อข้องใจต่าง ๆ​ แก่นักโทษ ​ซึ่งมีจำนวน 900 คนเศษในเรือนจำนั้น​ วิธีการอภิปรายของเรา​เป็นแบบให้นักโทษถามปัญหาแล้ว​เราช่วยกันตอบ ปรากฏว่านักโทษสนใจถามปัญหากันมาก ปัญหา​ที่ถามก็มีทุกชนิด ​แต่​เมื่อประมวลดูแล้ว​ มีเกี่ยว​กับเรื่อง​ไสยศาสตร์ เรื่อง​ผี เรื่อง​กรรม ​และเรื่อง​วิปัสสนา​เป็น​ส่วนมาก เราอภิปราย​ได้เพียง 4 - 5 ปัญหาก็​ต้องยุติด้วยเวลา ท่ามกลาง​ความเสียดายของบรรดาผู้​ต้องขัง​ทั้งหลาย

ท่านผู้บัญชาการเรือนจำ​ได้เล่าให้เราฟังว่า นักโทษ​ที่อยู่​ในเรือนจำนั้น​ ​ต้องโทษตั้งแต่ 10 ปี ลงมา ​ถ้ามีนักโทษเกิน 10 ปี ก็ส่ง​ไปกรุงเทพฯ ​ความผิด​ส่วนใหญ่​เป็นเรื่อง​เกี่ยวดับทรัพย์ทางการเรือนจำให้อาหาร​และเสื้อผ้า แก่นักโทษ ​และมีระเบียบบังคับให้กิน นอน ทำงาน เล่นตามเวลา ภายในเรือนจำมีห้องสมุด มีการเปิดสอนวิชาชั้นประถมศึกษาให้แก่นักโทษ​ที่สนใจสมัครเรียน นับว่าทางเรือนจำ​ได้​เอาใจใส่ต่อสวัสดิการ​และการบริการแก่ผู้​ต้องขัง​เป็นอย่างดี ทำให้ผู้​ต้องขังมี​ความสะดวก​สบายตามสมควรแก่อัตตภาพ

​แต่​แม้​จะมี​ความสบายกาย นักโทษทุกคนก็หา​ได้ลืมไม่ว่าตน​เป็นผู้​ต้องขัง ไร้อิสรภาพ​ซึ่ง​เป็นยอดปรารถนาของทุกคน ข้าพเจ้าสังเกตเห็นผู้​ต้องขัง​ทั้งนั้น​มีหน้าตาหม่นหมอง ไร้ราศี ขาดแววแห่ง​ความสุขสดชื่น ​แม้​จะยิ้มด้วย​ความพอใจต่อวาทะของผู้อภิปรายบางท่าน ก็​เป็นการยิ้มแหย ๆ​ เฉพาะ​ที่มุมปาก ไม่ใช่การยิ้มอย่างเบิกบานทั่วใบหน้า ทุกคนปรารถนาอย่างแรงกล้า​ที่​จะออก​ไปให้พ้นจากเนื้อ​ที่ 2 ไร่เศษ แวดล้อมด้วยกำแพงสูง​ทั้ง 4 ด้านนั้น​ เฉพาะอย่างยิ่ง อยากออก​ไปสู่อ้อมกอดอันอบอุ่นของภรรยา​และบุตร​ซึ่งตั้งตาคอยอยู่​ทางบ้าน

​เมื่อ​ได้เห็นสภาพของนักโทษแล้ว​ ข้าพเจ้าเกิด​ความสงสารอย่างจับใจ สงสารเห็นใจ​เพื่อนมนุษย์​ที่​กำลัง​ได้รับ​ความทุกข์ ข้าพเจ้า​ได้ปรารภ​กับอ. บุพพัณห์ว่า ​ถ้า​เป็น​ไป​ได้ เราควรหาทางเข้ามาทำธรรมสงเคราะห์แก่นักโทษเหล่านี้​เป็นการประจำ ​เพราะ​เขาเหล่านี้​เป็นคนป่วย​ที่​กำลัง​ต้องการยาอย่างแท้จริง การเผยแผ่ธรรมในเรือนจำ​เป็นการยิงลูกศรถูกเป้าหมาย ​เพราะการเผยแผ่มีจุดประสงค์สำคัญ ​คือ ทำคนชั่วให้​เป็นคนดี เรือนจำอาจถือ​ได้ว่า​เป็น​ที่อยู่​ของคนชั่ว ​ถ้าเรา​สามารถกลับจิตกลับใจ​เขา​ได้​แม้เพียง 4 - 5 คน ก็​จะ​เป็นมหากุศล​และ​เป็นประโยชน์แก่ประเทศชาติ ศาสนาอย่างมาก เรา​ไปเทศน์​ไปแสดงปาฐกถา​ที่อื่น ล้วน​แต่คนดี ๆ​ มาฟัง​ทั้งนั้น​ คนเหล่านี้​แม้​จะไม่​ได้ฟังเทศน์เลย​ ​เขาก็​จะไม่ทำชั่ว ​เป็นการวางยาแก่คนไม่ป่วย อ. บุพพัณห์เห็นด้วย ​และ​จะติดต่อ​กับผู้บัญชาการเรือนจำ​เพื่อดำเนินการต่อ​ไป

ตั้งแต่วันนั้น​มา ข้าพเจ้าก็เกิด​ความสนใจในคนประเภท​ที่เรียกกันว่านักโทษ​และเรือนจำวันหนึ่ง​​เมื่อมีโอกาสจึง​ได้​ไปเยี่ยมเรือนจำมหันตโทษอีกแห่งหนึ่ง​ ​และ​ได้พบเห็นสิ่งประหลาดมหัศจรรย์น่าสนใจเหลือล้ำ ยิ่งกว่า​ที่พบเห็นมาแล้ว​ในเรือนจำกลางเชียงใหม่ ข้าพเจ้าแทบไม่เชื่อว่าสิ่ง​ที่​ได้พบเห็นในเรือนจำนั้น​​เป็น​ความจริง ​แต่ข้าพเจ้าก็ขอยืนยัน​กับท่านผู้อ่านว่า มัน​เป็น​ความจริง จริง ๆ​ ​เพราะเหตุผลบางประการ ข้าพเจ้า​จะยังไม่บอกท่านว่าเรือนจำนั้น​อยู่​​ที่ไหน

สิ่งแรก​ที่ประทับใจข้าพเจ้าก็​คือ ​ความกว้างใหญ่ไพศาลของเรือนจำนั้น​มันกว้างใหญ่จริง ๆ​ จนมองไม่เห็นกำแพง​ที่ล้อมอยู่​​โดยรอบ ​และจำนวนนักโทษ​ที่ถูกคุมขังอยู่​ภายในเรือนจำนั้น​ก็มากมาย​เหลือคณนา ประกอบด้วยคนทุกชาติทุกชั้นวรรณะ เจ้าหน้า​ที่เรือนจำ​และผู้คุมก็มีจำนวนมากมาย​พอ ๆ​ ​กับจำนวนนักโทษ ข้าพเจ้าคิดอยู่​ในใจว่า มันน่า​จะ​เป็นมหานครแห่งหนึ่ง​มากกว่า​จะ​เป็นเรือนจำ

ท่านผู้บัญชาการเรือนจำ ​ซึ่ง​เป็นชายผิวคล้ำ ร่างใหญ่ อายุประมาณ 50 ปี ​ได้อธิบายให้ข้าพเจ้าฟังว่า "นักโทษทุกคนในเรือนจำนี้ ล้วน​แต่​ต้องคดีอุกฉกรรจ์​ที่​ต้องประหารชีวิต​ทั้งสิ้น"

ข้าพเจ้าถึง​กับ สะดุ้งสุดตัว​เมื่อ​ได้ทราบข่าวเท็จจริงอันนี้ พยายามระงับใจให้​เป็นปกติแล้ว​ก็เรียนถามท่านผู้บัญชาการฯ ว่า "นักโทษเหล่านี้​ส่วนมากทำ​ความผิดอะไร​ครับ​ จึงถูกส่งตัวมาคุมขัง​ที่นี่"

" ผมไม่ทราบ​และไม่สนใจว่า​ใครทำ​ความผิดอะไร​มาก่อน" ผู้บัญชาการตอบ แสดง​ความยิ่งใหญ่อยู่​ในน้ำเสียง "มัน​เป็นหน้า​ที่ของตำรวจ​และศาล ​เมื่อตำรวจจับผู้กระทำ​ความผิด​ได้ก็ส่งตัวให้ศาลดำเนินคดี ​เมื่อศาลพิพากษาเสร็จ ตำรวจก็คุมตัวนักโทษมาส่งผม ผมก็คุมขังไว้​และจัดการประหารชีวิตตามชอบใจ ​ถ้าคุณอยากทราบว่า​เขาทำผิดอะไร​ คุณลอง​ไปถามนักโทษคนนั้น​ดูซิ" ผู้บัญชาการชี้มือ​ไป​ที่นักโทษคนหนึ่ง​​ซึ่ง​กำลังนั่งถอนหญ้าอยู่​ใกล้ ๆ​

" นี่คุณ คุณทำ​ความผิดอะไร​ จึง​ต้องมาถูกขังอยู่​ในเรือนจำนี้" ข้าพเจ้าถามด้วยเสียงสุภาพ นักโทษคนนั้น​เงยหน้าขึ้น​มองดูข้าพเจ้าดุจเห็นข้าพเจ้า​เป็นสัตว์ประหลาดตัวหนึ่ง​ ดวงตาของ​เขามีแววขุ่นแสดงว่าไม่พอใจอย่างมาก "คุณ​เป็น​ใครมาจากไหน" ​เขาถามด้วยเสียงเครียด "ผมไม่​ได้ทำ​ความผิดอะไร​ ผมไม่​ได้​เป็นนักโทษ ผมไม่​ได้อยู่​ในเรือนจำ! " ​เขาตอบด้วยเสียงดังลั่น

ข้าพเจ้าถึง​กับยืน อ้าปากค้าง ด้วย​ความงงงันต่อพฤติกรรมประหลาดของนักโทษคนนั้น​​เมื่อไม่รู้​จะโต้ตอบอย่างไร จึงหัน​ไปมองดูผู้บัญชาการฯ ด้วยหวัง​จะ​ได้รับคำชี้แจงเพิ่มเติม อย่างน้อยท่านก็อาจ​จะบอกข้าพเจ้าว่า นักโทษคนนั้น​​เป็นคนเสียจริตหรืออะไร​ทำนองนั้น​ ​แต่แล้ว​ข้าพเจ้าเองก็เกือบ​จะกลาย​เป็นคนเสียจริต​ไป ​เพราะท่านผู้บัญชาการฯ ​และเจ้าพนักงาน 4 - 5 คน​ซึ่งยืนอยู่​ข้าง ๆ​ ​ได้หัวเราะเยาะขึ้น​​พร้อมกัน ​และไม่พูดว่ากระไร ข้าพเจ้าบอกไม่ถูกว่าขณะนั้น​รู้สึกอย่างไร ​ทั้งโกรธ​ทั้งงง​ทั้งประหลาดใจระคนกัน

"เอ นี่นักโทษคนนั้น​บ้า หรือว่าท่านบ้า หรือว่าผมบ้ากันแน่" ข้าพเจ้าโพล่งออกมาด้วย​ความหัวเสีย จนขาดสติสัมปชัญญะ

"บ้าด้วยกัน​ทั้งนั้น​" ผู้บัญชาการตอบหน้าตาเฉย

หลังจากเหตุการณ์ประหลาดนั้น​แล้ว​ ท่านผู้บัญชาการก็พาข้าพเจ้าตระเวนชมเรือนจำต่อ​ไปตลอดระยะทาง​ที่เดินผ่าน ข้าพเจ้าเห็นนักโทษรวมกันทำงานอยู่​​เป็นกลุ่ม ๆ​ กลุ่มละ 5 คนบ้าง 6 คนบ้าง ทุกคน​กำลังทำงานอย่าง​เอาจริง​เอาจัง หน้าตา​และเนื้อตัวขุ่มโชก​ไปด้วยเหงื่อ

งาน​ที่นักโทษทำก็มีทุกประเภท เช่น บางกลุ่มก็ปลูกผักในสวนของเรือนจำ บางพวกก็​เป็นช่างไม้ บางพวกก็​เป็นช่างเหล็ก บางพวกก็​เป็นช่างทอง บางพวก​ที่มี​ความรู้ก็ทำงาน​เป็นเสมียน บางพวกก็ค้าขายอยู่​ในร้านค้าของเรือนจำ ข้าพเจ้ารู้สึกพอใจมาก​ที่​ได้เห็นนักโทษทำงานกันอย่างขยันขันแข็ง จึง​ได้ถามท่านผู้บัญชาการว่า "ผลประโยชน์​ที่​ได้จากการทำงานเหล่านั้น​ ทางเรือนจำแบ่งให้นักโทษบ้างหรือไม่ หรือ​เอาไว้​เป็นของหลวงหมด"

ผู้บัญชาการตอบว่า "ผลประโยชน์​ที่นักโทษทำ​ได้ ตก​เป็นสมบัติของนักโทษนั่นเอง ทางเรือนจำไม่เกี่ยวข้องเลย​ ​แต่​เมื่อ​เขาถูกประหารชีวิตตาย​ไปแล้ว​ สมบัติของ​เขา​ทั้งหมด​จะ​ต้องตก​เป็นของเรือนจำ ​แต่ตราบเท่า​ที่​เขายังมีชีวิตอยู่​​เขา​สามารถ​จะหาทรัพย์​และ​ใช้ทรัพย์ของ​เขา​ได้ อย่างเต็ม​ที่ ​เพราะฉะนั้น​นักโทษของเราทุกคนจึงตั้งหน้าทำงานด้วย​ความขยันขันแข็ง​โดยไม่​ต้องบังคับ บางคนทำงาน​ทั้งกลางวันกลางคืนก็มี"

ข้าพเจ้าถามขึ้น​ว่า "​ที่เรือนจำกลางเชียงใหม่​เขามีการให้อาหารตามเวลา มีการให้เครื่องนุ่งห่ม ผมอยากทราบว่า​ที่เรือนจำนี้มีการให้อาหาร​และเสื้อผ้าหรือไม่"

"ไม่มี " ผู้บัญชาการฯ ตอบ "เราไม่ให้เสื้อผ้าหรืออาหารแก่นักโทษ ​เพราะนักโทษ​แต่ละคนมีสิทธิหาเอง​ได้ ทำงาน​ได้ ทางเรือนจำเลย​ปล่อยให้ทุกคนช่วยตัวเอง" ​แต่ทุกคนก็มีพออยู่​กิน มีบางรายเหมือนกัน​ที่เกียจคร้านหรือไร้​ความ​สามารถ ไม่อยากทำงาน ​ไปเ​ที่ยวขโมยหรือปล้นสะดมหรือฉ้อโกง​เอาทรัพย์ของนักโทษคนอื่นมาเลี้ยงชีวิต "

"มีการปล้นกันภายในเรือนจำนี้ด้วยหรือครับ​" ข้าพเจ้าถามด้วย​ความประหลาดใจ

"มี" ผู้บัญชาการตอบ "มีการปล้นกันทุกวัน มีการทะเลาะวิวาทกันทุกวัน มีการตีรันฟันแทงกันตายทุกวัน"

"แล้ว​ทางการเรือนจำจัดการอย่างไร ​กับนักโทษใจร้าย​ที่ฆ่า​เพื่อนนักโทษตายในเรือนจำ" ข้าพเจ้าถาม

" ไม่ทำอะไร​" ผู้บัญชาการฯ ตอบ คล้าย​กับไม่เห็นว่าการฆ่ากันตาย​เป็นเรื่อง​ร้ายแรง "ปล่อยให้​เขาทำตามสบาย ​เพราะนักโทษทุกคนในเรือนจำนี้มีโทษถึงตายทุกคนอยู่​แล้ว​ สักวันหนึ่ง​ทุกคน​จะ​ต้องถูกประหารชีวิต ฉะนั้น​​แม้​จะทำ​ความผิดใน​ระหว่างนี้หรือไม่ทำ ทุกคนก็​จะ​ต้องถูกประหารชีวิตอยู่​แล้ว​ ดีเสียอีก​ที่​เขาจัดการประหารชีวิตกันเอง ​โดยไม่ให้เจ้าหน้า​ที่เพชฌฆาตเรือนจำ​ต้องลำบาก"

ข้าพเจ้ามองดูหน้าท่านผู้บัญชาการเรือนจำด้วย​ความงุนงง พลางคิดในใจว่าเรือนจำนี้ช่างโหดร้ายทารุณป่าเถื่อนเสียเหลือเกิน ผู้บัญชาการเรือนจำเองก็ช่างใจไม้ไส้ระกำ เห็นชีวิตของคน​เป็นชีวิตของมดของปลวก​ไป​ได้ ​แต่มิ​ได้พูดออกมาด้วยวาจา เพียง​แต่เดินตามผู้บัญชาการฯ ​และคณะ​ไปอย่างเงียบ ๆ​

"คุณอยาก​จะดูการประหารชีวิตนักโทษไหมล่ะ" ผู้บัญชาการถาม ข้าพเจ้าเกิด​ความกระอักกระอ่วนใจขึ้น​มาทันที ​เพราะใจหนึ่ง​เกิดอยากรู้อยากเห็น ​แต่ใจหนึ่ง​เกิด​ความสังเวชสลดใจไม่อยากเห็น​เพื่อนมนุษย์ถูกตัดคอต่อหน้าต่อตา กลัว​จะเกิด​เป็นลม​เพราะตกใจกลัวต่อ​ความโหดร้ายทารุณของการฆ่ามนุษย์ ​แต่คิดว่าวิธีการประหารชีวิตไม่แสดง​ความโหดร้ายทารุณเกิน​ไป ก็​จะ​ไปดูประดับ​ความรู้เสียบ้าง ​เพื่อแน่แก่ใจจึงถามผู้บัญชาการฯ ดู "ทางเรือนจำประหารนักโทษ​โดยวิธีไหน?"

"ทุกชนิด" ผู้บัญชาการฯตอบ "​ใช้ปืนยิงบ้าง ​ใช้มีดแทงให้ตายบ้าง ​ใช้ค้อนทุบกะโหลกศีรษะบ้าง แขวนคอบ้าง บังคับให้ดื่มยาพิษบ้าง ปล่อยสัตว์ร้ายให้กัดตายบ้าง กดคอให้จมน้ำตายบ้าง ให้ล้อเหล็กขนาดใหญ่บดตัดคอให้ตายบ้าง บางทีก็ให้เจ้าหน้า​ที่ทรมาน​โดยตัดแข้งขาตีนมือเนื้อหนังออกทีละน้อย ๆ​ จนตาย​ไปเอง"

ข้าพเจ้าเหงื่อแตกพลั่ก ด้วย​ความสะดุ้งตกใจกลัวต่อวิธีการประหารชีวิตอันทารุณโหดร้าย ​ที่ผู้บัญชาการฯ บรรยายให้ฟัง "ผมไม่ดูละครับ​" ข้าพเจ้าบอกผู้บัญชาการ ฯ "เพียง​แต่​ได้ยินท่านเล่าวิธีการให้ฟังเท่านั้น​ ผมก็แทบทนฟังไม่ไหวแล้ว​ ​ถ้า​ไปเห็นจริงๆ​ ผม​เป็นลมแน่"

"รู้สึกว่า​คุณขวัญอ่อนมาก" ผู้บัญชาการกล่าวยิ้ม ๆ​ "​ถ้าคุณกลาย​เป็นนักโทษ​และ​จะถูกประหารชีวิตแบบนั้น​บ้าง คุณ​จะรู้สึกอย่างไร"

"ผมก็คงช็อคตายก่อนถูกประหารจริง ๆ​" ข้าพเจ้าตอบ ผู้บัญชาการฯหัน​ไปมองดูเจ้าหน้า​ที่เรือนจำ​ที่ยืนข้าง ๆ​ แล้ว​ก็ยิ้มอย่างมีนัย ทำให้ข้าพเจ้าหวาดระแวงอย่างไรชอบกล

เรา​ได้เดิน ผ่านนักโทษกลุ่มหนึ่ง​ ​ซึ่ง​กำลังนั่งล้อมวงเสพสุรา​และร้องเพลงกันอยู่​อย่างสนุกสนาน "​เขาทำอะไร​กันครับ​" ข้าพเจ้าถามท่านผู้บัญชาการฯ

"​เขา​กำลังฉลองสมาชิกใหม่ วันนี้ตำรวจนำนักโทษเข้ามาส่งเรือนจำหลายคน พวกนี้คง​สามารถดึงนักโทษใหม่บางคนมา​เป็นสมาชิก​ได้ จึงดีอกดีใจ​และฉลองกัน​เป็นการใหญ่ เหตุการณ์เช่นนี้​เป็นของธรรมดาในเรือนจำของเรา นักโทษทุกกลุ่มต่างปรารถนาอยาก​ได้นักโทษใหม่มาเข้าร่วมคณะมาช่วยการงานของคณะ มีการวิ่งเต้นหาสมาชิกใหม่กันทั่ว​ไป"

เดินต่อ​ไปอีกไม่นาน ข้าพเจ้าก็​ได้พบ​กับภาพตรงกันข้าม​กับภาพ​ที่เพิ่งเห็นมา ​คือนักโทษกลุ่มหนึ่ง​​กำลังนั่งล้อมวงส่งเสียงร้องไห้คร่ำครวญอย่างน่าสมเพชเ วทนา ข้าพเจ้าเดินเข้า​ไปใกล้แล้ว​ถามว่า "เกิดอะไร​ขึ้น​เหรอ"

"สมาชิกของเราคนหนึ่ง​เพิ่งถูกประหารชีวิต" นักโทษคนหนึ่ง​ตอบ​ทั้งน้ำตานองหน้า "​เขา​เป็นคนดี​และขยันขันแข็งมาก เราทุกคนรัก​และเสียดาย​เขา​ที่มาด่วนถูกประหารชีวิตเสีย เรา​ได้สูญเสียแขนขวาของเรา​ไปเสียแล้ว​...​...​...​" ว่าแล้ว​​เขาก็ร้องไห้คร่ำครวญต่อ​ไป

"​เขาถูกประหารชีวิต​โดยวิธีใด" ข้าพเจ้าถาม

"​โดยวิธีถูกตัดคอ" ชายคนเดิมตอบ ​เขาค่อย ๆ​ เลิกผ้าคลุมออกจากหน้าของศพ เผยให้เห็นหัว​ที่ขาดจากไหล่กลิ้งอยู่​ต่างหากจากลำตัว มีเลือดนองอยู่​บนพื้น​และจับเกรอะตามหน้า​และตามลำตัว "ขณะ​ที่​เขา​กำลังนั่งคุย​กับเราอยู่​อย่างสนุกสนานนั่นเอง เพชฌฆาตคนหนึ่ง​ก็ถือดาบอันคมกริบวิ่งมาฟาดฟันลง​ไป​ที่คอของ​เขาสุดแรง ทำให้ศีรษะของ​เขากระเด็นตก​ไป เรา​ต้องเก็บ​เอาศีรษะของ​เขามาเก็บไว้​ที่เดิม แล้ว​ก็​เอาผ้าขาวม้าคลุมอย่าง​ที่เห็นอยู่​นี้"

ข้าพเจ้าบอกให้​เขาดึงผ้าปิดศพเสียตามเดิม แล้ว​ก็หันมาทางผู้บัญชาการฯ ด้วย​ความตั้งใจ​จะต่อว่า​ความโหดร้ายป่าเถื่อนของเพชฌฆาต ​แต่ก็พูดไม่ออกอยู่​​เป็นนาน ​เพราะรู้สึกว่า​มีอะไร​มาจุก​ที่คอหอย ​เมื่อควบคุมสติสัมปชัญญะ​ได้ดังเดิมแล้ว​จึงถามผู้บัญชาการฯ ว่า "ทำไมท่านปล่อยให้คนของท่านทำอย่างป่าเถื่อนเช่นนั้น​ ท่านมิ​ได้แจ้งให้นักโทษทราบล่วงหน้าดอกหรือว่า​จะประหารชีวิต​โดยวิธีใด ​ที่ไหน ​และ​เมื่อไร นักโทษไม่มีโอกาสรู้ล่วงหน้า​และเตรียมตัวบ้างหรือ"

"การประหารชีวิตนักโทษนั้น​" ผู้บัญชาการตอบ"เรายกให้​เป็นหน้า​ที่ของเพชฌฆาต​โดยตรง เพชฌฆาตมีอำนาจประหารชีวิต​ใคร ​ที่ไหน ​เมื่อใดก็​ได้ตามชอบใจ ​โดยไม่มีการแจ้งให้ทราบล่วงหน้า บางทีนักโทษ​กำลังนอนหลับอยู่​ดี ๆ​ เพชฌฆาตอาจ​จะ​เอาดาบ​ไปฟันคอตาย​โดยไม่รู้สึกตัวก็​ได้ บางคน​กำลังเล่นอยู่​อย่างสนุกสนาน เพชฌฆาตอาจ​จะ​เอาค้อน​ไปทุบหัวตายก็​ได้"

"​ถ้าอย่างนั้น​นักโทษทุกคน ก็คงนอนตาไม่หลับ" ข้าพเจ้ากล่าว พลางสั่นหัวด้วย​ความอ่อนอกอ่อนใจ ต่อระเบียบการอันวิตภารของเรือนจำแห่งนั้น​ "คงหวาดผวาอยู่​ตลอดเวลา ​เพราะไม่รู้ว่า​เมื่อไรเพชฌฆาต​จะมาลากตัว​ไปประหารชีวิต"

"ตรงกันข้าม" ผู้บัญชาการฯ ตอบ "ไม่มีนักโทษคนใดประหวั่นพรั่นพรึงต่อการประหารชีวิตเลย​ นักโทษ​ส่วนมากลืมเสียสนิ​ทว่าตน​เป็นนักโทษประหาร ต่อ​เมื่อเห็น​เพื่อนถูกประหารต่อหน้าต่อตานั่นแหละ​ จึง​จะระลึกขึ้น​​ได้ ​แต่ไม่ช้าก็ลืมสนิท แล้ว​ก็สนุกสนานเพลิดเพลินต่อ​ไป"

ท่านผู้บัญชาการ เรือนจำพาข้าพเจ้าตระเวนชมเรือนจำต่อ​ไปอีก เรา​ได้ผ่านกลุ่มนักโทษ​ไปมากมาย​หลายกลุ่ม สังเกตดูนักโทษทุก ๆ​ กลุ่มต่างทำงาน​และเล่นกันอย่างสนุกสนาน แทบทุกคนมีหน้าตายิ้มแย้มแจ่มใส​เป็นอันดี ทำให้ข้าพเจ้าเห็นด้วย​กับผู้บัญชาการฯ ​ที่ว่านักโทษ​ส่วนมากลืมสนิ​ทว่าตน​เป็นนักโทษประหาร

"ทางเรือนจำมีระเบียบควบคุมนักโทษอย่างไรบ้าง​" ข้าพเจ้าถาม

ผู้บัญชาการฯหัวเราะแล้ว​ตอบว่า "ไม่มีเลย​ นักโทษ​จะเล่น​จะทำงาน​จะกิน​จะนอน​จะเ​ที่ยว ​ไป​ที่ไหนก็​ได้ ภายในเรือนจำนี้ ไม่มีการควบคุมใด ๆ​ ​ทั้งสิ้น"

"การปล่อยปละละเลย​เช่นนี้ ท่านไม่กลัวนักโทษแหกคุกหรือ"

ผู้บัญชาการเรือนจำหัวเราะดังยิ่งขึ้น​ แล้ว​ตอบว่า "ไม่กลัว ผม​จะบอกเหตุผลว่า ทำไมไม่กลัวประการแรกก็​เพราะว่า ไม่มี​ใครอยาก​จะออก​ไปจากเรือนจำนี้ แทบทุกคนพอตกเข้ามาอยู่​ในเรือนจำนี้ก็สนุกสนานเพลิดเพลิน จนไม่อยากจาก​ไป ทุกคนอยากอยู่​​ที่นี่ อยากถูกประหารชีวิต​และตาย​ที่นี่นั่น​เป็นเหตุผลสำคัญ​ที่สุด เหตุผลอีกประการหนึ่ง​​ที่ผมไม่กลัวว่า นักโทษ​จะหนี อยู่​​ที่โน่น ผม​จะพาคุณ​ไปดูเดี๋ยวนี้"

"ท่านผู้บัญชาการฯ ​ได้จูงแขนข้าพเจ้าพา​ไปยังหอคอยสูงหลังหนึ่ง​ เราเดินตามบันไดขึ้น​​ไปจนถึงยอดหอคอยแล้ว​ ผู้บัญชาการฯ ก็ชี้มือให้ข้าพเจ้าดูสิ่งหนึ่ง​ พอเห็นสิ่งนั้น​ข้าพเจ้าก็เห็นด้วย​กับผู้บัญชาการฯ ทันทีว่า ทำไมท่านจึงไม่กลัวนักโทษ​จะแหกคุก

สิ่ง​ที่มีอยู่​ข้างหน้าข้าพเจ้า​คือกำ แพงสูงใหญ่​ที่ล้อมรอบเรือนจำอยู่​ถึง 3 ชั้น มีช่องว่าง​ระหว่างกำแพงกว้างประมาณ 30 เมตร กำแพง​ทั้ง 3 มี​ความหนา​และ​ความสูงไม่เท่ากัน ​และสร้างด้วยวัสดุต่าง ๆ​ กัน ​คือกำแพงชั้นใน ​เป็นกำแพงก่อด้วยอิฐ​แต่ไม่มีการโบกปูน จึงมองเห็นแผ่นอิฐเรียงกัน​เป็นก้อน ๆ​ กำแพงอิฐมี​ความหนาประมาณ 6 ฟุต​และสูงประมาณ 10 ฟุต กำแพงชั้นกลางมีสีเทาแก่​เพราะสร้างด้วยแผ่นหินขนาดใหญ่​ทั้งนั้น​ ท่านผู้บัญชาการฯบอกข้าพเจ้าว่า กำแพงหินกว้าง​และสูงมากกว่ากำแพงอิฐ 2 เท่า กำแพงชั้นนอกสูงแลดู​เป็นสีดำทะมึนตลอด มี​ความกว้าง​และ​ความสูงมากกว่ากำแพงหิน 2 เท่า ​เพราะฉะนั้น​จึง​เป็นกำแพงขอบนอก​ที่มั่นคงแข็งแรง​ที่สุด ข้าพเจ้า​ได้ถามท่านผู้บัญชาการฯ ว่า "กำแพงชั้นนอกทำด้วยอะไร​"

"ทำด้วยเหล็ก​ทั้งแท่ง" ท่านผู้บัญชาการฯตอบ

"มิน่าเล่า ถึงไม่มี​ใครคิด​จะหลบหนี" ข้าพเจ้าพูดขึ้น​มาอย่างลอย ๆ​ ทันใดนั้น​ ข้าพเจ้าก็เหลือบเห็นนักโทษหลายต่อหลายคน ​กำลัง​ใช้ท่อนไม้ขนาดกลางทุบต่อย​และกระทุ้งกำแพงอิฐอยู่​อย่างขะมักเขม้น "เอ๊ะ นั่น​เขาทำอะไร​กัน" ข้าพเจ้าถามด้วย​ความประหลาดใจ

"​เขา​กำลัง​จะเจาะกำแพงหลบหนี"ผู้บัญชาการตอบด้วยน้ำเสียง​เป็นปกติ คล้าย​กับเห็นว่าการแหกคุก​เป็นเรื่อง​เล็ก

"แล้ว​ทำไมท่านจึงปล่อยให้​เขาทำ ทำไมท่านไม่จับกุมหรือห้ามปราม"

"ไม่" ผู้บัญชาการตอบหน้าตาเฉย "นักโทษทุกคนมีสิทธิ​ที่​จะแหกคุก​ได้ เราไม่ห้ามปราม​แต่อย่างใด ​เพราะมีน้อยคนเหลือเกิน​ที่คิด​จะแหกคุก คุณลองคิดดูซิในเรือนจำมีนักโทษตั้งเท่าไร​แต่คุณก็เห็นแล้ว​ว่า มีนักโทษเพียงไม่กี่คน​ที่​กำลังเจาะกำแพง อีกอย่างหนึ่ง​กำแพงของเราก็แข็งแรงมากยาก​ที่​จะเจาะทะลุ​ได้ นักโทษ​ส่วนมากมัก​จะเลิกล้ม​ความพยายามเสียใน​ระหว่าง ​แม้​จะพ้นกำแพงอิฐ​ไป​ได้ก็ติด​ที่กำแพงหิน คุณดู​ที่ฐานกำแพงหินนั่นซิ"

ข้าพเจ้ามองตามมือผู้บัญชาการฯ ​ไปยังกำแพงหิน​และ​ได้เห็นนักโทษ 2 - 3 คน​ซึ่งรอดพ้นจากกำแพงอิฐมา​ได้ ​กำลัง​เอาขวานเจาะกำแพงหินอยู่​อย่างขะมักเขม้น "แล้ว​นักโทษอื่น ๆ​ ทำไมไม่ออกตามช่อง​ที่​เขาเจาะไว้แล้ว​ ​จะ​ได้ช่วยกันเจาะกำแพงหินต่อ​ไป" ข้าพเจ้าถาม

ผู้บัญชาการฯ ตอบว่า "ผมบอกคุณแล้ว​ว่าไม่มี​ใครคิดอยาก​จะออก​ไปจากเรือนจำ ​และยิ่งกว่านั้น​ ช่อง​แต่ละช่อง​ที่นักโทษเจาะสำเร็จนั้น​ เรา​จะจัดการปิดให้ดีเหมือนเดิมทันที​ที่นักโทษคนนั้น​ลอดออกมาพ้น ฉะนั้น​​ถ้า​ใครอยากออกก็​ต้องเจาะช่องใหม่สำหรับตนเอง เจาะให้กันไม่​ได้ฉะนั้น​นักโทษคนหนึ่ง​เจาะช่อง​ได้สำหรับตนคนเดียวเท่านั้น​"

"มีนักโทษคนใด ​สามารถเจาะทะลุกำแพงหินบ้างไหม"

"มีเหมือนกัน ​แต่น้อยเต็มที ​ถ้าคุณมองดู​ที่ฐานกำแพงเหล็ก คุณ​จะเห็นนักโทษหัวเห็ดเพียงคนหรือสองคนเท่านั้น​ โน่นยังไงละ คนหนึ่ง​เพิ่งหลุดออก​ไป​ได้จากกำแพงหิน"

ข้าพเจ้ามองตามมือ ท่านผู้บัญชาการฯ ​ไป​ที่ฐานกำแพงเหล็ก ​และเห็นนักโทษผู้มีร่างล่ำสันบึกบึนคนหนึ่ง​​กำลัง​ใช้ขวานฟันกำแพงเหล็กอยู่​อย่างเหนื่อยอ่อน ขวานของ​เขารู้สึกว่า​เต็ม​ไปด้วยประกายแวววับ ทุกครั้ง​ที่​เขายกขึ้น​ฟันมัน​จะสะท้อนแสงแวววาวเข้านัยน์ตาของเรา จนเรา​ต้องหลับตา ข้าพเจ้านึกชม​ความอุตสาหะวิริยะของนักโทษหัวเห็ดคนนั้น​อยู่​ในใจ ​และภาวนาขอให้​เขาออก​ไปให้​ได้

"เคยมีนักโทษ เจาะกำแพงเหล็กออก​ไป​ได้บ้างไหมครับ​ ท่านผู้บัญชาการ"

"มีเหมือนกัน ​แต่น้อยเต็มที ในหมื่นหรือแสนคน​จะมีสักคนหนึ่ง​ เท่า​ที่ผมอ่านดูในประวัติของเรือนจำนั้น​ ​เมื่อประมาณ 2500 ปีมาแล้ว​ มีนักโทษสำคัญคนหนึ่ง​แหกคุกออก​ไป​ได้สำเร็จ ​และพา​เอานักโทษอื่น ๆ​ ออก​ไปด้วย​เป็นจำนวนมาก ​แต่หลังจากนั้น​มา ก็ไม่เคยมีการแหกคุก​เป็นการใหญ่เช่นนั้น​อีก"

"​ถ้าสมมติว่ามีนักโทษแหกคุกออก​ไป​ได้สำเร็จ ทางเรือนจำ ติดตาม​ไปจับ​เขานำมาขังไว้ในเรือนจำอีกหรือไม่ครับ​" ข้าพเจ้าถามต่อ​ไป

"ไม่" ผู้บัญชาการตอบ "เราปล่อยให้​เขา​ไปเลย​ เราถือว่า​เขามี​ความ​สามารถ​เป็นวีรบุรุษสมควร​จะ​ได้รับอิสรภาพ ยิ่งกว่านั้น​ เรายังให้สิทธิพิเศษแก่​เขาอีกด้วย"

"สิทธิอะไร​ครับ​" ข้าพเจ้าถามด้วย​ความสนใจ

"สิทธิ​ที่เข้าออกเรือนจำ​ได้ตามชอบใจทุกเวลา ​ถ้า​เขาอยาก​จะกลับเข้ามาในเรือนจำ ​เพื่อชักชวน​เพื่อนนักโทษให้แหกคุก หรือแนะนำวิธีเจาะกำแพง​ที่​ได้ผลแก่นักโทษอื่น ๆ​ ก็อาจ​จะทำ​ได้ตามชอบใจ คุณเดินตามผมมาทางนี้"

ข้าพเจ้าเดินตามผู้บัญชาการฯ​ไปอย่างว่าง่าย เรา​ได้มาถึงนักโทษกลุ่มหนึ่ง​​กำลังนั่งล้อมวงฟังชายคนหนึ่ง​พูดอยู่​ใต้ต้นไม้ ชายประหลาดคนนั้น​ยืนอยู่​ท่ามกลางวงแล้ว​พูดด้วยเสียงอันดังว่า "ตื่นเถิดพี่น้อง​ทั้งหลาย อย่ามัวหลับไหลอยู่​เลย​ อย่าลืมว่าท่าน​เป็นนักโทษประหาร​กำลังถูกขังอยู่​ในกำแพงถึง 3 ชั้น สักวันหนึ่ง​เพชฌฆาต​จะมาลากคอท่าน​ไปประหารชีวิต รีบลุกขึ้น​แล้ว​แหกคุกหนี​ไปเสียก่อน​ที่​จะถึงเวลานั้น​...​...​...​...​."

ชายคนนั้น​พรรณนาโทษของเรือนจำ ต่อ​ไปอีกมากมาย​ ​ซึ่งล้วน​แต่​เป็น​ความจริง ​แต่ข้าพเจ้าสังเกตุเห็นว่ามีนักโทษน้อยคน​ที่ตั้งใจฟังวาทะของ​เขา ​ส่วนมากหันหน้า​ไปคุยกันเสียบ้าง หลับเสียบ้าง ยิ่งกว่านั้น​บางคนยังหัวเราะเยาะ​เขา​และตะโกนคัดค้าน​เขา​เป็นครั้งคราว ​แต่ชายคนนั้น​ก็ใจเย็นอย่างน่าอัศจรรย์ ​เขามิ​ได้แสดงอาการโกรธเ​คืองหรือพูดจาโต้ตอบผู้ก่อกวนเหล่านั้น​​แต่อย่างใด

​เขา​เอามือควานลง​ไปในถุง​ซึ่งวางอยู่​บนพื้นข้าง ๆ​ แล้ว​หยิบ​เอาขวานเล่มหนึ่ง​ขึ้น​มา ​เขาชูขวาน​ไปรอบ ๆ​ แล้ว​พูดขึ้น​ว่า "พี่น้อง​ทั้งหลาย นี่​คือขวานหินสำหรับเจาะกำแพงอิฐ ท่านผู้ใดอยาก​จะ​ได้รับอิสรภาพ โปรด​เอาขวานนี้​ไปเจาะกำแพงอิฐ ข้าพเจ้ายินดี​จะมอบขวานนี้ให้แก่ท่านฟรี" พูดแล้ว​​เขาก็ชูขวานนั้น​​ไปรอบ ๆ​ ​แต่ปรากฏว่าไม่มีนักโทษคนใดแสดง​ความสนใจในขวานของ​เขาเลย​ นักโทษคนหนึ่ง​​ได้ตะโกนขึ้น​ว่า "เดี๋ยวนี้​เป็นสมัยจรวดแล้ว​ เราไม่​ต้องการขวานหิน เชิญท่านนำ​ไปแจกคนสมัยหินของท่านเถิด"

​โดยมิ​ได้คำนึงต่อคำเยาะเย้ยของนักโทษคนนั้น​ ชายผู้ใจเย็นยังคงชูขวานต่อ​ไปอีก จนกระทั่งมีนักโทษคนหนึ่ง​ยืนขึ้น​เดิน​ไปรับขวานจาก​เขา นักโทษคนนั้น​หยิบขวานมาลูบคลำพิจารณาดูอยู่​หน่อย​หนึ่ง​ แล้ว​ก็ยื่นกลับคืน​ไปให้เจ้าของพลางพูดว่า "มันหนักเกิน​ไป แบกไม่ไหว"

ชายผู้หวังดีหยิบ​เอาขวานหินเล่มนั้น​มาเก็บไว้ แล้ว​ล้วง​เอาขวานอีกเล่มหนึ่ง​ออกมาจากถุงยกชู​ไปรอบ ๆ​ พลางพูดว่า "พี่น้อง​ทั้งหลาย นี้​คือขวานเหล็ก ​ใช้สำหรับเจาะกำแพงชั้นกลาง ​คือกำแพงหิน ผู้ใด​ต้องการข้าพเจ้ายินดี​จะให้​โดยไม่คิดมูลค่า​แต่อย่างใด เชิญรับ​เอา​ไปเถิด" ​เขาส่งขวาน​ไปรอบ ๆ​ ด้วยสายตาแสดง​ความวิงวอน ​แต่ไม่ปรากฏว่ามี​ใครรับ​เอา

​เขาวางขวานเหล็กลงไว้ แล้ว​ล้อง​เอาขวานเล่มใหม่ขึ้น​มา ​เขาชู​ไปรอบ ๆ​ ตามเคย พลางกล่าวว่า "พี่น้อง​ทั้งหลาย กำแพงเหล็กชั้นนอกอาจ​จะหนา​และสูง ​แต่ท่านไม่​ต้องท้อใจ นี้​คือขวานพิเศษสำหรับเจาะกำแพงเหล็ก ​ถ้าท่านดูให้ดีท่าน​จะเห็นว่า คมของขวานนี้ทำด้วยเพชร โปรดดูด้วยตาของท่านเอง" ​เขา​ได้หยิบ​เอาเหล็กมาท่อนหนึ่ง​ แล้ว​ก็​เอาขวานนั้น​ฟันให้ดู​เป็นตัวอย่าง ปรากฏว่าขวานจ้องฟันเพียงครั้งเดียวท่อนเหล็กนั้น​ก็ขาดกระเด็น ​แต่ถึงกระนั้น​ก็ไม่มี​ใครสนใจ​จะรับ​เอาขวานนั้น​ชายผู้ใจเย็นก็รวบรวมขวานใส่ในถุง ยกถุงขึ้น​แบกบนบ่าแล้ว​ก็ออกเดินทางมุ่งหน้า​ไปยังนักโทษกลุ่มอื่นต่อ​ไป ท่ามกลางเสียงหัวเราะเยาะของนักโทษกลุ่มนั้น​

ขณะนั้น​​เป็น เวลาเกือบ 11.00 น.​ซึ่ง​เป็นเวลา​ที่ข้าพเจ้า​จะ​ต้องกลับ ​เพราะมีนัดรับประทานอาหารกลางวัน​กับ​เพื่อน ข้าพเจ้าขอบคุณท่านผู้บัญชาการฯ แล้ว​ก็กล่าวคำอำลา

"คุณ ยัง​จะกลับไม่​ได้" ผู้บัญชาการฯ พูดขึ้น​ด้วยท่าทางขึงขัง ทำให้ข้าพเจ้าประหลาดใจไม่น้อย ใจหนึ่ง​คิดว่าท่านผู้บัญชาการฯ อาจ​จะชวนให้รับประทานอาหารกลางวันด้วย ​แต่​เพื่อให้แน่ใจจึงถามดู "ทำไมล่ะครับ​"

"กฏของเรือนจำมีอยู่​ว่า ทุกคน​ที่เข้ามาในเรือนจำของเรา ​ต้องกลาย​เป็นนักโทษประหารของเราด้วย ​เพราะฉะนั้น​ เวลานี้คุณ​ได้กลาย​เป็นนักโทษของเราเสียแล้ว​"

ข้าพเจ้ารู้้สึกตกใจ​และงุนงงดุจถูกตี​ที่ศีรษะ ​แต่ก็ยังอุ่นใจอยู่​ว่าผู้บัญชาการฯ คง​จะล้อเล่นสนุก ๆ​ มากกว่า จึงกล่าวว่า "ท่านผู้บัญชาการฯ อย่าล้อผมเล่นเลย​น่า ผม​จะ​ต้องรีบ​ไปพบ​เพื่อนตามนัด"

"คุณ​จะไม่มีหวัง​ไปพบ​เพื่อน ​ได้ตามนัด​โดยเด็ดขาด" ผู้บัญชาการฯ พูดพลางหัวเราะอย่างผู้มีชัย ท่าน​ได้หัน​ไปมองดูเจ้าหน้า​ที่เรือนจำอย่างมีนัย แล้ว​ทันใดนั้น​เจ้าหน้า​ที่มีร่างกำยำ 2 คน ก็ตรงเข้ามาขนาบข้างซ้ายขวาของข้าพเจ้า​และยึดแขนไว้อย่างมั่นคง

​ถ้า​สามารถมองเห็นตัวเองในขณะนั้น​ ใบหน้าของข้าพเจ้าคงขาวซีดด้วย​ความตกใจกลัวสุดขีด ​เพราะการกระทำของผู้บัญชาการฯ ตอนนี้บอกว่า​เอาจริงแน่นอน

"คุณไม่เชื่อหรือว่าผมพูดจริง" ผู้บัญชาการฯ พูดขึ้น​ "​ถ้าไม่เชื่อผม​จะพา​ไปดูอะไร​บางอย่าง" ว่าแล้ว​ก็ออกเดินทันที ข้าพเจ้าก็ถูกเจ้าหน้า​ที่ฉุดให้เดินตาม​ไปด้วย เรา​ได้มาถึงตึกใหญ่หลังหนึ่ง​ ผู้บัญชาการฯ สั่งให้หยุดอยู่​​ที่ประตู ​เมื่อประตูถูกเปิดออกข้าพเจ้ามองเข้า​ไปข้างใน ก็​ได้พบภาพ​ที่ไม่เคยนึกเคยฝันว่า​จะ​ได้พบในเรือนจำ ภายในตึกนั้น​เต็ม​ไปด้วย​พระภิกษุสามเณร ​พระราชามหากษัตริย์ ประธานาธิบดี นายพล มหาเศรษฐี ​และบุคคลชั้นสูงอีกมากมาย​ !"

"​ทั้งหมดนี้​คือนักโทษประหารของผม​ทั้งสิ้น" ผู้บัญชาการฯ พูดแล้ว​มองดูหน้าข้าพเจ้าคล้าย​กับบอกว่า "คนใหญ่คนโตขนาดนั้น​ยังตก​เป็นนักโทษของผม นับประสาอะไร​​กับคุณ​ซึ่ง​เป็นคนธรรมดา ๆ​ คนหนึ่ง​"

ข้าพเจ้ารู้สึกหน้ามืด ศีรษะหมุนติ้วคล้าย​จะ​เป็นลม จึงทรุดตัวลงนั่ง​เอามือกุมศีรษะอยู่​ใกล้ประตูตึกนั่นเอง ขณะ​ที่นั่งหลับตาอยู่​นั่นเอง ภาพใบหน้าของภรรยาสุด​ที่รักก็ปรากฏขึ้น​มาในห้วงนึกแล้ว​ภาพมารดา พี่น้อง ตลอดถึงลูกศิษย์​ที่สอนอยู่​​เป็นประจำ จิตใจในขณะนั้น​วิ่งพล่านกลับ​ไปยังทุกคน​และทุกสิ่ง​ที่อยู่​เบื้องหลัง ​เขาเหล่านั้น​​จะอยู่​อย่างไร กินอย่างไร ​และคิดอย่างไร ​เมื่อ​ได้ทราบว่าข้าพเจ้า​ได้กลาย​เป็นนักโทษประหารเสียแล้ว​ ขณะ​ที่จิตใจ​กำลังวิ่งพล่านอยู่​นั้น​ ภาพพุทธสถานก็ปรากฏขึ้น​มาในห้วงนึก​พร้อม​กับจำ​ได้ว่า ในวันศุกร์ท่ 20 สิงหาคม 2508 ​จะ​ต้อง​ไปแสดงปาฐกถาเรื่อง​ " ตื่นเถิดชาวพุทธ " ประชาชนจำนวนมาก​ที่อยากฟังปาฐกถา​จะรู้สึกสึกผิดหวังเพียงไร​ถ้าถึงเวลาแล้ว​ไม่มีข้าพเจ้า​ไปแสดงปาฐกถา ​พร้อม ๆ​ กันนั้น​ก็เกิดการตัดสินใจอย่างเด็ดเดี่ยวขึ้น​มาทันทีว่า ​จะ​ต้อง​ไปแสดงปาฐกถาให้​ได้

"ท่านผู้บัญชาการ​ที่รัก​และคิดถึง" ข้าพเจ้าพูดออกมาคล้ายคนบ้า "ท่าน​จะ​เอา​กับผมอย่างไรก็​เอา ผมยอม​ทั้งนั้น​ ​แต่ผมขอ​ความกรุณาจากท่าน​เป็นครั้งแรก​และครั้งสุดท้าย ​คือขออนุญาตออก​ไปแสดงปาฐกถา​ที่พุทธสถานในคืนวันศุกร์​ที่ 20 สิงหาคมนี้ ท่าน​จะอนุญาตหรือไม่"

ผู้บัญชาการฯ นิ่งคิดอยู่​นักครู่หนึ่ง​ แล้ว​พูดว่า "ตกลง ​เพื่อประโยชน์​ส่วนรวม ​แต่ผม​จะให้เจ้าหน้า​ที่เรือนจำ 3 คนควบคุมคุณ​ไปทุกฝีก้าว"

​พระคุณเจ้า​และท่านสาธุชน​ที่เคารพ ขณะ​ที่ข้าพเจ้า​กำลังพูดอยู่​นี้ เจ้าหน้า​ที่​ทั้ง 3 คนจากเรือนจำก็​กำลังยืนคุมข้าพเจ้าอยู่​ คน​ที่ยืนทางขวามือของข้าพเจ้า​คือเจ้าหน้า​ที่ทรมานนักโทษให้ตาย​โดยวิธีตัดแข้งตัดขา คน​ที่ยืนทางซ้ายมือนี้​คือพนักงานปล่อยสัตว์ร้ายให้กัดนักโทษตาย ​ส่วนอีกคนหนึ่ง​​ที่ยืนถือขวานอยู่​ข้างหลังข้าพเจ้านั้น​​คือเพชฌฆาตผู้ประหารช ีวิตนักโทษ​โดยตรง หลังจากแสดงปาฐกถา​ที่นี่เสร็จแล้ว​ ข้าพเจ้าก็​จะถูกนำตัวสู่เรือนจำ​และ​จะถูกประหารชีวิต ณ วันใดวันหนึ่ง​ ​ซึ่งข้าพเจ้าเองไม่มีทางรู้

ข้าพเจ้าขออำลาท่าน​ทั้งหลาย​ไปก่อน...​...​...​...​...​...​...​.สวัสดี.

มาฟังคำตอบท้ายเล่ม​พร้อมๆ​กันดีกว่า

ปัญหา​และคำตอบในเรื่อง​ "นักโทษประหาร"

1. เรือนจำใหญ่​ได้แก่อะไร​ ทำไมจึงเรียกว่าเรือนจำ

ตอบ เรือนจำใหญ่​ได้แก่โลกนี้​ทั้งโลก ​ถ้าพูดอย่างกว้าง หมายถึงภพ​ทั้งสามภพ ​คือ กามภพ รูปภพ อรูปภพ ​ซึ่ง​เป็นดินแดนตายของสัตว์ เหตุ​ที่​ได้ชื่อว่าเรือนจำก็​เพราะ​เป็น​ที่กักขังสัตว์ไว้ มิให้บรรลุถึง​พระนิพพาน

2. นักโทษประหารหมายถึง​ใคร ทำไมจึงเรียกว่านักโทษประหาร

ตอบ นักโทษประหารหมายถึง สัตว์​ทั้งหลาย​ที่เวียนว่ายตายเกิดอยู่​ในภพ​ทั้งสาม เหตุ​ที่เรียกว่านักโทษประหารก็​เพราะว่า สัตว์​ทั้งหลายในสามภพ ไม่ว่า​จะเกิดในกำเนิดต่ำหรือสูง ​จะ​ต้องตาย​ทั้งสิ้น

3. ข้อ​ที่ว่า นักโทษไม่รู้ว่าตัว​เป็นนักโทษถูกขังอยู่​ในเรือนจำนั้น​หมาย​ความว่าอย่างไร
ตอบ หมาย​ความว่าสัตว์​ที่เกิดในสามภพ หารู้สึกตัวไม่ว่าตนติดอยู่​ในห้วงทุกข์ ​และ​จะ​ต้องตาย ​แต่มัวสนุกสนานเพลิดเพลินอยู่​ในภพนั้น​ ๆ​ จนลืมตัว

4. ข้อ​ที่ว่านักโทษในเรือนจำรวมกัน​เป็นกลุ่ม ๆ​ ช่วยเหลือกัน​และกัน แสวงหาสมาชิกมาเข้ากลุ่ม ​และมีการเฉลิมฉลอง​เมื่อมีสมาชิกใหม่นั้น​ หมาย​ความว่าอย่างไร

ตอบ หมาย​ความว่า คนในโลกรวมกันอยู่​​เป็นครอบครัว ​เมื่อมีคนเกิดขึ้น​ในครอบครัวก็ดีอกดีใจ ​ถ้าไม่มีก็พยายาม​ที่​จะให้มีทุกวิถีทาง

5. ตำรวจ​ที่นำนักโทษมาส่งเรือนจำหมายถึงอะไร​

ตอบ หมายถึงชาติหรือ​ความเกิด ​ซึ่งส่งให้สัตว์มาเกิดในภพ​ทั้งสาม

6. กำแพง​ทั้งสามชั้น​ที่ล้อมเรือนจำไว้หมายถึงอะไร​

ตอบ กำแพงอิฐชั้นใน หมายถึงกรรมดี​และชั่ว ​ที่​เป็นเหตุให้สัตว์เกิดในสามภพ กำแพงหินชั้นกลางหมายถึงกิเลสหยาบ เช่น โลภ โกรธ หลง อัน​เป็นเหตุให้สัตว์ทำกรรม กำแพงเหล็กชั้นนอกหมายถึงอวิชชา ​ซึ่ง​เป็นกิเลสละเอียดทำลาย​ได้ยาก ​แม้เกิดในพรหมโลกก็ยังมีอวิชชา

7. ขวานหิน ขวานเหล็ก ขวานเพชร สำหรับทำลายกำแพงอิฐ กำแพงหิน​และกำแพงเหล็กหมายถึงอะไร​

ตอบ ขวานหิน หมายถึงศีล สำหรับควบคุมกายวาจาให้เรียบร้อย​ ขวานเหล็กหมายถึงสมาธิ สำหรับปราบกิเลสหยาบ ขวานเพชรหมายถึงปัญญา ​ซึ่ง​ใช้สำหรับทำลายกิเลสละเอียด ​คืออวิชชา

8. นักโทษ​ที่​กำลังแหกคุก ​โดย​ใช้ขวานทำลายกำแพงอิฐ กำแพงหิน​และกำแพงเหล็กหมายถึง​ใคร

ตอบ หมายถึงพุทธบริษัท​ทั้งสี่ ผู้เห็นภัยในวัฏฏะ ปฏิบัติตามหลักศีล สมาธิ ปัญญา ​เพื่อทำลายกรรม กิเลสหยาบ​และกิเลสละเอียด ​เพื่อ​ความ​เป็นอิสระจากวัฏฏะ นักโทษ​ที่​กำลังทำลายกำแพงอิฐมีมาก เปรียบเหมือนคน​ที่ปฏิบัติขั้นศีล​ได้มีมาก นักโทษ​ที่​กำลัง​ใช้ขวานเหล็กทำลายกำแพงหินมีน้อยลง เปรียบเหมือนพุทธบริษัทขั้นสมาธิมีน้อย นักโทษ​ที่​ใช้ขวานเพชรทำลายกำแพงเหล็กมีน้อย​ที่สุด เปรียบเหมือนพุทธบริษัท​ที่เข้าถึงปัญญามีน้อย

9. ทางเรือนจำไม่ห้ามปราม นักโทษ​ที่คิด​จะแหกคุก ​และ​ถ้าแหกคุก​ได้สำเร็จยัง​ได้รับสิทธิพิเศษให้เข้าออกเรือนจำ​ได้ทุกเวลา ให้ชักชวนนักโทษอื่น ๆ​ ให้แหกคุก​ได้หมาย​ความว่าอย่างไร

ตอบ หมาย​ความว่า วัฏฏะไม่เคยกีดกันผู้​ที่​จะปฏิบัติตามศีล สมาธิ ปัญญา ​เพื่อบรรลุ​พระนิพพาน​เมื่อบรรลุ​พระนิพพานแล้ว​ ​จะเทศนาสั่งสอนให้สัตว์​ทั้งหลายทำลายวัฏฏะเสีย ก็อาจทำ​ได้

10. บุรุษผู้ยืนโฆษณาชักชวนให้นักโทษแหกคุก​และแจกขวานหิน ขวานเหล็ก ขวานเพชรหมายถึง​ใคร

ตอบ หมายถึงพุทธบริษัทผู้เห็นภัยในวัฎฎะ ปฏิบัติตามศีลสมาธิปัญญาจนบริสุทธิ์หลุดพ้นด้วยตนเอง แล้ว​สั่งสอนผู้อื่นให้ปฏิบัติตาม การ​ที่นักโทษไม่ค่อยสนใจ เปรียบเหมือนมนุษย์ในโลก​ที่มัวเพลิดเพลินอยู่​​กับอารมณ์ของโลก ไม่สนใจใน​พระศาสนา ไม่ปฏิบัติตามศีลสมาธิปัญญา

11. การ​ที่ "ข้าพเจ้า" เข้า​ไปเยี่ยมเรือนจำ แล้ว​ก็พลอยถูกจับกลาย​เป็นนักโทษประหาร​ไปด้วยหมาย​ความว่าอย่างไร

ตอบ หมาย​ความว่า ​ใคร ๆ​ ก็ตาม​ที่​ไปเกิดในภพ​ทั้งสามแล้ว​​จะ​ต้องตาย​ทั้งสิ้น

12. เจ้าหน้า​ที่​ทั้งสามของเรือนจำ​ที่ควบคุม "ข้าพเจ้า" อยู่​ทุกฝีก้าวนั้น​หมายถึงอะไร​

ตอบ เจ้าหน้า​ที่ทรมานสัตว์​โดยการค่อย ๆ​ ตัดอวัยวะต่าง ๆ​ ออกทีละน้อย หมายถึงชรา ​ความแก่ เจ้าหน้า​ที่ ปล่อยสัตว์ร้ายกัดนักโทษให้ตาย หมายถึงพยาธิ ​ความเจ็บป่วย เพชฌฆาตผู้ประหารชีวิตนักโทษ​โดยตรง หมายถึงมรณะ ​ความตาย.
...​...​...​...​...​...​...​...​...​...​...​...​...​...​.. จบ ...​...​...​...​...​...​...​...​...​...​...​...​...​...​..

สำหรับตัวข้าพเจ้า ​เมื่อใด​ที่หลงลืมว่า ตัวเอง​เป็นนักโทษประหารก็หยิบหนังสือเล่มนี้ขึ้น​มาอ่าน ทำให้ระลึก​ได้ว่า ตอนนี้เราถูกคุมขัง​และรอการตัดสินประหารชีวิต ดังนั้น​เราเลือกวิธีการประหารชีวิตด้วยตัวเอง​ได้นะ ​และนี่​คือหนังสือแนะนำอีกเล่มหนึ่ง​คะ​(ตีพิมพ์มานานแล้ว​)

สุดท้ายขอกราบขอบ​พระคุณศ.เกียรติคุณ แสง จันทร์งาม ผู้จุดประกาย​ความคิดในการดำเนินชีวิต ​และผู้มอบ​ความรู้ในสถานศึกษาแก่ข้าพเจ้า ขอพละพลังบุญแห่งการให้ทางปัญญา​เป็นบุญ​ที่เกื้อหนุนให้อาจารย์มีสุขภาพกายใจ​ที่แข็งแรงสมบูรณ์ ​เป็น​ที่พึ่งทางปัญญาของบรรดาศิษย์​ไปตราบนานเท่านาน กราบขอบ​พระคุณ​เป็นอย่างยิ่งมา ณ ​ที่นี่ด้วย