ทุกวันผะญาวัน(15 เมษา) หรืออย่างช้าก็วันปากปี​(16 เมษา) ฝนห่าแรกของปีก็ตกลงมาให้คลายร้อนกันเสียบ้าง ปีไหนดีหน่อย​ฝนก็ลงมาตั้งแต่ต้นเดือนเมษาก่อนปีใหม่(ไทย) ให้​ได้เข้าป่าไล่เหล่า(ไล่ราว)​ได้เก้ง หรือหมูป่ามากินกันตอนปีใหม่ ป่ามันเหมือนมีชีวิต ก่อนฝน​จะลงห่าแรก ป่า​ทั้งป่าดูเหมือนคนอมโรค ใบไม้ ไบหญ้าแห้งกรอบ ยิ่งป่าสักยิ่งแย่เข้า​ไปใหญ่ ใบหล่น​ทั้งต้นยืน​เป็นดงเหมือนดงเปรตอยู่​กลางป่า ป่าแพะก็แล้งเหลือหลาย ต้นเหืองต้นตึงใบร่วงกรอบอยู่​​กับพื้น เดินเข้า​ไป​แต่ละทีเสียงกรอบแกรบๆ​ ​ถ้าไม่​ได้เผาป่าไว้เนี่ยหากินยากชะมัดยาด

ฝนห่าแรก เหมือนยาทิพย์ให้​กับป่า จากป่า​ที่ใกล้ตาย​กับฟื้นขึ้น​มาทันที ต้นไม้​ที่สลัดใบเริ่มแทงตา แตกหน่อสีเขียวๆ​ ป่าคา​ที่โดนเผาตั้งแต่หลังหน้าเกี่ยวคาแทงหน่อเขียวๆ​ อวดกระต่ายป่าให้มาชิม นกเริ่มจับคู่สร้างรัง บ้างก็ออกลูกเล็กๆ​​กำลังน่ารัก

ก่อนฝนห่าแรก​จะลงผม​จะหาซื้อถ่านแก๊ส ถ่านตรากบเก็บตุนๆ​ไว้ คืนแรก​ที่ฝนลงก็​จะพากันเดิน​ไปตามสระมีน้ำขังอยู่​ตามท้ายนา แบกหน้าไม้​ไปด้วย จุดประสงค์หลักก็​คืออึ่งอ่างหรือไม่ก็กบ​ที่​ได้น้ำแล้ว​มาร้องเพลงรอคู่อยู่​ ยามสาดแสงไฟโดนตากบหรืออึ่งอ่าง ก็​จะเห็นประกายสีแดง ​ถ้า​เป็นอึ่งอ่างก็ตาเล็กๆ​ สะ้ท้อนแสงริบหรี่ไม่​เป็นประกายมากนัก อึ่งอ่าง​จะชอบอยู่​ตามแอ่งน้ำ​ที่ใกล้ป่าไร่ แอ่งนึงอาจ​จะลอยคอร้องเพลงกัน​เป็นสิบๆ​ตัว ​ส่วนกบชอบอยู่​ตามสระหรือบ่อใกล้นา หรือไม่ก็กลางป่าโล่งๆ​หน่อย​
อึ่งอ่างตัวเล็กกว่ากบหน่อย​ ตัวเมียไข่เต็มท้อง ตุ๊บหัวตัวละที แล้ว​ล้างยางด้วยน้ำเกลือ แกงใส่ใบส้มป่อย กิน​ได้​ทั้งกระูดูก น้ำแกงเปรี้ยวๆ​ หน่อย​ กิน​กับน้ำพริกปลาแห้งหอมๆ​ อร่อยอย่าบอก​ใครเชียว ​ส่วนกบ ญาติผู้พี่ ควักไส้ โขลกขมิ้นตะไคร้ใส่เกลือ ทาถูๆ​ แล้ว​ยัดไส้อีกที จับขึงพืดบนไม้ตะหีบ ย่างให้หอม อร่อยไม่​เป็นสองรอง​ใครเหมือนกัน ​ส่วนอึ่งอ่าง​ถ้าเบื่อแกงก็ย่างเหมือนกบ​ได้เหมือนกัน ​แต่กระดูก​จะอ่อนกว่า เคี้ยวง่ายกว่า

รุ่งเช้า​ ผม​กับน้าก็​ได้ทีออก​ไปหาของอร่อยอีกอย่างจากท้องนาใกล้ๆ​บ้าน นาไร่ไหน​ที่น้ำขัง มีมะขี้อ้นอยู่​กลางนาเยอะหน่อย​ คอยเดินสังเกตดูว่าต้นไหนมีไข่แมงดาเกาะติดอยู่​มั่ง แล้ว​ก็​เอามือควานรอบต้น หรือไม่ก็ขยุ้มตรงต้น แม่แมงดาหรือไม่ก็พ่อมัก​จะอยู่​ใกล้ๆ​ไข่ให้เรา​ได้จับเสมอ ​ถ้าไม่ขี้เกียจมาก​ใช้แหหว่านครอบต้นมะขี้อ้น​ที่มีไข่อยู่​ซะเลย​ แล้ว​ทีนี้ละ แมงดา​จะ​ไปไหน ไข่แมงดา​ที่เกาะต้นอยู่​ก็ทิ้งมันไว้อย่างนั้น​แหละ​ ไม่งั้นเดี๋ยวปีหน้าไม่มีกิน

แมงดา​ที่จับ​ได้มี​ทั้งตัวผู้ตัวเมีย ตัวเมีย​จะโตกว่าตัวผู้หน่อย​ ตัวบางๆ​ ประมาณว่าคุณเธอคง​จะรีดน้ำหนักมาก​ไปหน่อย​ ​แต่ตัวผู้​จะตัวเรียวๆ​ ท้องป่อง ลงพุงเล็กน้อยพองาม ​แต่ก็ไม่เสมอ​ไปว่าตัวเล็กๆ​อ้วนๆ​​จะ​เป็นตัวผู้​ทั้งหมด มีหลายตำราเหลือเกิน​ที่เค้าว่ากันไว้ บางคนก็บอกว่าตัวผู้ปีกมันขวาทับซ้าย ​ส่วนตัวเมียปีกซ้ายทับขวา สมัยผมเด็กๆ​ ผู้ใหญ่บอกว่าอยากให้รู้แน่ๆ​ ก็​ต้องดมใต้ท้องมัน ​ถ้า​เป็นตัวผู้​จะมีกลิ่น ตัวเมียไม่มีกลิ่น ด้วย​ความซื่อ ผมจับขึ้น​มาแล้ว​หงายท้องจ่อจมูกทันที...​เท่านั้น​ก็จบ ผมนี่แหละ​​ที่จบ พวก​เอาขาเกี่ยวจมูกผมแล้ว​ก็ต่อยป้าบ...​. น้ำตาเล็ด ​ใครบอกว่าแมงดาต่อยไม่เจ็บ ลองดมมันดูสิ แล้ว​​จะรู้เองแหละ​ว่าตัวผู้หรือตัวเมีย..

นอกจากพวกตัวเล็กตัวน้อย ตัวจ้อย​ที่หา​ได้ตามท้องนาแล้ว​ หลังฝนอย่างนี้ยังหาเก็บผักจากป่า​ได้อีกเพียบ ไม่ว่า​จะ​เป็นผักสาบ ผักสลิดหรือดอกขจร ผักหวานป่า ดอกก้าน ผักพ่อค้า

ดอกก้านน่า​จะอยู่​ตระกูลเดียว​กับบุก หัวอยู่​ในดิน หน้าแล้งก็ยุบลง เหลือ​แต่หัวในดิน พอฝนตกก็แทงก้านออกมา​เป็นดอก ดอกคล้ายดอกหน้าวัว​แต่ก้านมีสีเขียวหรือเขียวลายพรางขนาดก็ประมาณนิ้วก้อยหรือ​ถ้างามๆ​หน่อย​ก็นิ้วชี้ ดอกมีสีเขียว หัวฝังอยู่​ในดิน เวลาเก็บมากินก็เก็บดอกอ่อนๆ​ ​ที่แทงยอดขึ้น​มาแล้ว​ยังไม่บาน หรือบานแล้ว​​แต่ก้านยังไม่แข็ง ​ส่วนคู่ซี้ของดอกก้านก็​คือผักพ่อค้า(ตีเมีย) แถวบ้านผมเรียกว่าผักงอดแงด หลังฝนหนักๆ​ ห่าแรกซักอาทิตย์นึง ผักพ่อค้าก็​จะแทงยอดสีเขียวๆ​ก้านแดงๆ​ ต้นเล็กเท่าไม้จิ้มฟัน เก็บ​แต่ก้านอ่อนๆ​ ​ที่ยังไม่ทันคลี่ใบแบ่ง​เป็นกำ ผูกด้วยตอกเส้นเล็กแกงใส่ดอกก้าน ปรุงรสด้วยน้ำปลาร้า เพิ่มโปรตีนด้วยปลาแห้งซักนิดก็อร่อย​ได้แบบลูกป่า ผักงอดแงด​ได้ชื่อมาจากเวลาเคี้ยว​จะมีเสียงงอดแงดๆ​ ​เพราะมันอุดมด้วยไฟเบอร์ แกงยังไงก็ไม่นุ่ม ผิด​กับดอกก้าน แกงนานก็เละ แกงแป๊บเดียวก็คันปาก ​แต่พอ​เอามาแกงด้วยกันแล้ว​มันเข้ากันเหมือนหยินกะหยาง อ่อนซ่อนแข็ง แหม..​ใครกันนะคิด​เอามาแกงรวมกัน​ได้ลงตัวดีจริงๆ​

ของกินอย่างสุดท้ายก็​คือเห็ดถอบหรือ​ที่แถวๆ​กรุงเทพเค้าเรียกกันว่าเห็ดเผาะมั้ง เห็ดถอบลักษณะ​เป็นเม็ดกลมๆ​ ขนาดตั้งแต่นิ้วก้อยจนถึงนิ้วโป้ง ​ถ้าอยู่​ใต้ดิน​จะสีขาวขุ่นๆ​ ​ถ้าโผล่พ้นดินถูกลมก็​จะสีดำเหมือนเม็ดยาลูกกลอน เห็ดถอบแถวบ้านผมชอบขึ้น​อยู่​ตามป่าแพะ อย่าพึ่งงงนะครับ​ ป่าแพะก็​คือป่าเต็งรังหรือแถวอีสานเรียกป่าโคก ​เป็นป่า​ที่อยู่​บนดินลูกรัง หรือดินทรายมีธาตุอาหารน้อย มีธาตุเหล็กเยอะสังเกต​ได้จากมัก​เป็นดินสีแดงๆ​ ต้นไม้ก็​ที่ขึ้น​ก็พวกต้นเหือง ต้นตึง ไม้เปา ไม้แงะ (ไม้เต็ง ไม้รัง)ไม่ค่อยมีต้นใหญ่ๆ​ให้เห็น นอกจากนั้น​​แต่ละต้นยังดูหงิกๆ​งอๆ​พิกล ยังไง​ถ้า​เพื่อนๆ​คุณเค้า​จะ​ไปแพะเมืองผีก็อย่าเผลอบอกให้เค้าจับมาให้ดูซักตัวก็แล้ว​กัน ไก่หายเกลี้ยงหมดเล้าเลย​นะนั่น

เห็ดถอบชอบขึ้น​ตามรากต้นไม้ หรือไม่ก็ข้างไม้ผุๆ​ เวลาหาก็​ต้อง​ใช้ไม้เขี่ยๆ​ แคะ​ๆ​ ​ไปเรื่อย นั่งยองๆ​ แคะ​ เขี่ย​ไปเรื่อยๆ​ ​ถ้าเจอเม็ดนึงก็มีอีกหลายเม็ดอยู่​รอบๆ​ ​แต่ผมขี้เกียจ​ไปหน่อย​ ​ส่วนมากก็ด้อมๆ​มองๆ​ หาตามรากไม้ มองหาพวก​ที่โผล่พ้นดินนั่นแหละ​ เจอ​เมื่อไหร่ก็นั่งแคะ​ แคะ​หมด​เมื่อไหร่ก็เดินด้อมๆ​มองๆ​ต่อ

หลังจากหาเห็ดถอบมา​ทั้งวันแล้ว​ ด้อมๆ​มองๆ​หาเห็ดถอบ​ไปก็หมายตารูแย้​ไปด้วย เจอรูก็จำไว้ว่าเจอตรงไหนบ้าง บ่ายสี่โมงก่อนกลับบ้านก็แวะกลับมาช็อปปิ้งแย้​ไปย่างกินแกล้มแกงเห็ดถอบใส่ใบมะเม่า แหม! แย้ย่างหอมๆ​ เค็มๆ​ มันๆ​ แกงเห็ดถอบใส่ใบมะเม่ารสชาติเปรี้ยวๆ​นิดๆ​ พับเผื่่อยเหอะมันเหมือนมันเกิดมาคู่ักันจริงๆ​

นอกจากแกงใส่ใบมะเ่ม่า ก็ยัง​เอามานึ่ง หรือต้มใส่ใบส่มป่อยหน่อย​ตักเกลือโยนใส่ซักช้อนให้ออกเค็มปะแล่่มๆ​ กิน​กับน้ำพริกแมงดาก็เข้ากั๊น เข้ากัน

นอกจากพวกผักแล้ว​ก็ยังมีพวกหน่ออีกอย่าง เรียกว่าหน่อไม้ฮุนไฟ ผมชอบเรียกว่าหน่อไม้พ่นไฟ ​เป็นหน่อไม้หรือเรียกว่าตาไผ่ก็​ได้ หลังจากกอไผ่ไร่ถูกเผาช่วงหน้าแล้ง พอโดนฝนก็แตกตาเขียวอี๋ เวลาเก็บก็หัก​เอาจากกอ หน่อฮุนไฟพวกนี้ดิบๆ​​จะขมปี๋ ​แต่พอสับแล้ว​แกงใส่ผักเจ้านาง(ย่านาง) รสชาติน้ำแกง​จะออกหวานอมขื่นนิดๆ​ ตักน้ำปูคนๆ​ซะหน่อย​ให้น้ำแกงข้นๆ​ อุ๊ยลำขนาด ​ถ้า​จะให้ครบเครื่องก้​ต้องหาผักหนาม ใบมะตูมกินแกล้ม ​ได้กบหรืออึ่งหรือแย้ย่างกินแกล้มอีกอย่างละ​เอาไก่ผู้พันเซนเดอร์มาแลกก็ไม่ยอม

ชีวิตบ้านป่า​ที่อยู่​​กับป่าอย่างพึ่งพาอาศัย ต่างพึ่งพาอาศัยกัน มีกิน มี​ใช้ อยู่​อย่างพอเพียง ​แต่ไม่ใช่ตามมีตามเกิด ​กับข้าวข้างรั้ว ข้างบ้าน จนถึงป่าหลังบ้านมีเหลือเฟือ ​ได้นก​ได้หนูก็แกงใส่ผัก เบื่อนกเบื่อหนูก็​เอา​ไปแลก​กับผักบ้านข้างๆ​ แบ่งกัน​ใช้ แบ่งกันกิน แกงเยอะก็ใส่ถ้วยกาไก่แบ่งส่งข้ามรั้ว​ไปให้บ้านข้างๆ​ พรุ่งนี้มะรืนนี้ก็มีแกงอะไร​ซักอย่างส่งคืนมาให้เหมือนเดิม

สงกรานต์​ที่ผ่านมาผมเห็น​ความเปลี่ยนแปลงหลายอย่าง ​ความเปลี่ยนแปลง​ที่ดูน่ากลัวว่าซักวันนึง​ความ​เป็นคนเมือง​จะเปลี่ยน​ไป กระแสวัฒนธรรมเงินตรา​ที่เชี่ยวกรากกลืนกินทุกอย่าง เหลือไว้ก็เพียงซากเศษของ​ความสวยงามของวิถีชีวิตดั้งเดิม บ่าวน้อยไม่เคยเดินเก็บผักหวาน ไม่เคยหาเห็ดถอบ ไม่เคยแบกปืนเข้าป่า มี​แต่กำเงินเข้ากาด...​.

แลกเปลี่ยนไม้ให้กลาย​เป็นเงินแบ็งค์ แลกตั้งแต่ไม้ท่อน ไม้แป้น จนถึงปีกไม้ ​ไปยันตอไม้ ถึงรากไม้ ...​. ลูกหลานเอ๋ย...​ หมดตอไม้แล้ว​มึง​จะขายอะไร​?